Hjartað tekið úr sambandi

22. mars 2011

Í dag birtist grein í Fréttablaðinu eftir Kristínu Steinsdóttur formann Rithöfundasambands Íslands:

Undanfarna daga og vikur hafa borist fréttir af miklum niðurskurði í skólakerfinu. Það mátti búast við samdrætti en að gengið yrði svo hraustlega til verks sem nú hefur sýnt sig var meira en svartsýnustu menn bjuggust við. Þegar hamingjusamasta þjóð í heimi vaknaði upp af værum blundi og tæra snilldin hafði verið afhjúpuð þurfti að taka til og byggja upp nýja heimsmynd. Hástöfum var rætt um ný gildi – nýtt mat á lífinu og tilverunni.

Í hinu nýja samfélagi virðist skólakerfið ekki hafa verið sett á. Þó lúta allar kannanir að því að vel menntuð þjóð sé gulls ígildi og börnunum okkar og barnabörnum er enn hampað á tyllidögum. Þá eiga þau að erfa landið og flytja arfinn frá kynslóð til kynslóðar en svo kemur mánudagur og þá horfir málið öðruvísi við. Þá er fjölgað í bekkjum, leikskólum slegið saman. Og skólabókasöfnin – þar sem fer fram fjölbreytt starf og lestrarhvetjandi sem aftur eykur færni í öllu námi – fjárveiting til þeirra er skorin niður við trog og skólasafnskennurum boðið hálft starf. Hvernig er hægt að vera svona skammsýnn? Þvert ofan í allt sem sagt hefur verið. Er okkur þá alveg sama um krakkana þegar upp er staðið?

Engum sem kemur í skólana dylst hve skólabókasöfn eru mikils virði. Segja má að þau séu hjarta skólans. Þar eru næðisstundirnar og yndislesturinn. Og þar er lagt kapp á að kynna og auka áhuga nemenda á bókmenntum og menningu. Oft fá safnkennarar rithöfunda til liðs við sig. Úr því hlýja hreiðri sem skólasafnið er fara börnin ríkari. Í hraðasamfélaginu okkar er því miður allt sem bendir til að yndislestrarstundum fari fækkandi. Skólasafnskennarar hafa reynt að bregðast við því.

Nú er svo komið að fjárveiting til safnanna er ekki að verða að neinu og það er liðin tíð að hægt sé að bjóða rithöfundi í heimsókn gegn greiðslu. Sumir skólanna hafa varla keypt nýja bók í tvö ár. Öll vitum við þó hve gaman er að fá nýja bók þegar jólin nálgast og bækurnar koma á markaðinn. Það er ekki ásættanlegt að skólasöfnin bjóði nemendum eingöngu upp á eldri bækur. Og enn hraklegra að störf skólasafnskennara séu léttvæg fundin og skorin niður um helming.

Á sama tíma og þessi aðför er gerð að grunnskólum Reykjavíkur er borgin að berjast við að fá tilnefninguna Bókmenntaborg UNESCO. Nei, þetta er ekki brandari heldur blákaldur veruleiki. Hlýtur ekki borg sem keppist um að vera bókmenntaborg á heimsmælikvarða að hlúa einstaklega vel að borgurunum? Ætla mætti að lestur og bókmenntir skipi þar öndvegi. Ef bráðgerar kynslóðir og vel læsar alast ekki upp í þessu landi verður heldur enginn til að standa undir vegsemdinni bókmenntaborg eftir nokkra átugi. Ólæs bókmenntaborg? Óhugsandi!

Íslendingar eru heiðursgestir á stærstu bókamessu í heimi í Frankfurt í Þýskalandi í október nk. Það er væntanlega ekki út á ólæsi? Nei, Ísland var valið fyrst Norðurlandanna til þess að hljóta þá vegsemd. Þessa dagana eru íslenskir höfundar þýddir á erlendar tungur og hróður þeirra berst langt út fyrir landsteinana. Á sama tíma erum við sjálf að veita okkur náðarhöggið innan frá. Er þetta hægt? Svarið er nei.

Hér má til að koma hugarfarsbreyting. Við verðum að hætta að flagga börnum og bóklestri á hátíðisdögum. Gerum heldur alla daga að tyllidögum. Ef við hlúum ekki að því góða starf sem unnið er á skólabókasöfnunum tökum við hjarta skólanna úr sambandi hægt en örugglega. Á því hefur íslensk þjóð ekki efni.