Stjórn BÍL hélt 10 reglulega fundi á starfsárinu, auk þess sem haldnir voru nokkrir fundir um afmörkuð málefni, t.d. listamannalaun og málefni Ríkisútvarpsins.
Aðildarfélög BÍL eru fjórtán talsins. Hér er listi yfir formenn félaganna ásamt nöfnum þeirra stjórnarmanna, sem komið hafa að starfi stjórnar BÍL á árinu:
Arkitektafélag Íslands, AÍ, – formaður: Sigríður Ólafsdóttir
Félag íslenskra leikara; FÍL, – formaður: Birna Hafstein (varamaður Hilmar Guðjónsson)
Félag íslenskra listdansara; FÍLD, – formaður: Melkorka Sigríður Magnúsdóttir (varamenn Tinna Grétarsdóttir og Ásgeir Helgi Magnússon)
Félag íslenskra tónlistarmanna; FÍT, – formaður: Gunnar Guðbjörnsson (varamaður Hallveig Rúnarsdóttir)
Félag íslenskra hljómlistarmanna; FÍH, – formaður: Björn Th. Árnason
Félag kvikmyndagerðarmanna FK, – formaður: Hrafnhildur Gunnarsdóttir (varamaður Stefanía Thors)
Félag leikstjóra á Íslandi FLÍ, – formaður: Jón Páll Eyjólfsson (varamaður Gunnar Gunnsteinsson)
Rithöfundasamband Íslands RSÍ, – formaður: Kristín Steinsdóttir/Kristín Helga Gunnarsdóttir (varamaður Jón Kalman Stefánsson)
Samband íslenskra myndlistarmanna; SÍM, – formaður: Hrafnhildur Sigurðardóttir/Jóna Hlíf Halldórsdóttir (varamaður Erla Þórarinsdóttir)
Samtök kvikmyndaleikstjóra; SKL, – formaður: Friðrik Þór Friðriksson
Tónskáldafélag Íslands; TÍ, – formaður: Kjartan Ólafsson
Félag tónskálda og textahöfunda; FTT, – formaður: Jakob Frímann Magnússon
Félag leikmynda- og búningahöfunda; FLB, – formaður: Rebekka Ingimundardóttir
Félag leikskálda og handritshöfunda; – formaður: Margrét Örnólfsdóttir
Fulltrúar BÍL í nefndum og ráðum (jan 2015):
Menningar- og ferðamálaráð Kolbrún Halldórsdóttir áheyrnarfulltrúi
Reykjavíkur Jóna Hlíf Halldórsdóttir áheyrnarfulltrúi
Jakob Frímann Magnússon varamaður
Gunnar Guðbjörnsson varamaður
Fulltrúar í faghópi menningar- og ferðamálaráðs Reykjavíkur 2014:
Katrín Hall danshöfundur og listrænn stjórnandi, formaður
Ólöf Nordal myndlistarmaður
Magnea J. Matthíasdóttir rithöfundur og þýðandi
Bragi Valdimar Skúlason tónlistarmaður
Hörður Lárusson grafiskur hönnuður
Kvikmyndaráð Kristín Jóhannesdóttir febrúar 2013 – febrúar 2016
Bergsteinn Björgúlfsson varamaður
Stjórn Barnamenningarsjóðs Gunnar Gunnsteinsson 15.10.2013 – 14.10.2015
Kristín Mjöll Jakobsdóttir varamaður
Fulltrúaráð Listahátíðar Kolbrún Halldórsdóttir
Stjórn listamannalauna Margrét Bóasdóttir 10.10.2012 til 01.10.2015
Randver Þorláksson varamaður
Stjórn Skaftfells Jóna Hlíf Halldórsdóttir
Kolbrún Halldórsdóttir varamaður
Menningarfánaverkefni Karen María Jónsdóttir
Reykjavíkurborgar
List án landamæra Edda Björgvinsdóttir
Stjórn Gljúfrasteins Kolbrún Halldórsdóttir 23. apríl 2012 – 22. apríl 2016
Umsagnarnefnd v/heiðurslauna Pétur Gunnarsson 17. des. 2012
Höfundarréttarráð Kolbrún Halldórsdóttir 1. ágúst 2014 – 1. ágúst 2018
Sérfræðinganefnd KKN Margrét Jónasdóttir Janúar 2014 – janúar 2017
(ferðastyrkjanefnd)
Starfshópur um Kolbrún Halldórsdóttir Október 2014
málverkafalsanir Jón B. Kjartansson Ransu
Forseti BÍL er fulltrúi mennta- og menningarmálaráðherra í stjórn Listaháskóla Íslands, formaður þar síðan 16. desember 2011. Forseti BÍL hefur gegnt starfi forseta ECA – European Council of Artists síðan í árslok 2011 og situr í norræna listamannaráðinu Nordisk Kunstnerråd. Fyrir hönd ECA tekur hún þátt í starfi European Creative Alliance um höfundarréttarmál listamanna og er fulltrúi Nordisk Kunstnerråd í stjórn Norrænu menningarmiðstöðvarinnar Circolo Scandinavo í Róm. Önnur trúnaðarstörf forseta eru eftirfarandi: forseti er formaður stjórnar Leikminjasafns Íslands, kjörin af fulltrúaráði safnsins, hún er fulltrúi BÍL í úthlutunarnefnd Minningarsjóðs Guðjóns Samúelssonar. Þá er hún er ritari í stjórn Félags leikstjóra á Íslandi, í samninganefnd félagsins síðan 2011.
Á árinu var breytt um fyrirkomulag í starfsemi Austurbrúar, en BÍL er einn stofnaðila hennar, fagráð Austurbrúar var lagt niður en þess í stað verða stofnaðilar kallaðir til árlegs fundar til að ræða starfsemina. Forseti sagði á árinu af sér setu í framkvæmdanefnd vegna 100 ára afmælis kosningaréttar kvenna og lauk störfum sem formaður fagráðs Íslandsstofu í skapandi greinum en á áfram sæti í fagráðinu.
Stjórn BÍL hefur skipt með sér verkum á árinu þannig að Margrét Örnólfsdóttir formaður Félags leikskálda og handritshöfunda hefur gegnt starfi ritara og Gunnar Guðbjörnsson formaður Félags íslenskra tónlistarmanna (klassískrar deildar FÍH) tók við starfi gjaldkera af Hrafnhildi Sigurðardóttur á vordögum.
Stjórn BÍL hefur komið saman til reglulegra funda 10 sinnum á árinu, þar að auki hélt stjórnin sérstakan fund með nýjum stjórnendum Ríkisútvarpsins um stefnu þeirra í málefnum stofnunarinnar. Þá bauð stjórn nokkrum sinnum gestum til fundar við sig á reglulegum fundartíma, þannig kynnti Jón Ólafur Ólafsson arkitekt lokaverkefni sitt í námi í verkefnastjórnun við Háskólann í Reykjavík, sem fjallaði um hönnun og byggingu Hörpu. Einnig var haldinn sérstakur fundur með Margréti Bóasdóttur um málefni launasjóða listamanna.
Nýr samningur við mennta- og menningarmálaráðuneyti
Samningur BÍL við mennta- og menningarmálaráðuneytið rann út í árslok 2013 og hafði stjórn BÍL lagt þunga áherslu á að fá framlagið hækkað þegar samningurinn yrði endurnýjaður. Á aðalfundi BÍL 2014 lá á borðinu samningstillaga frá ráðuneytinu sem gerði ráð fyrir óbreyttu framlagi, þ.e. 2,4 millj. á ári, en eftir miklar samningaumleitanir var undirritað nýtt samkomulag 5. maí 2014 þar sem gert er ráð fyrir að framlagið hækki í áföngum í 3,5 milljónir til 2016.
Samningur BÍL við Reykjavíkurborg gildir til loka árs 2015 og er árlegt framlag borgarinnar til starfsemi BÍL á samningstímanum kr. 1.060.000.- Stjórn BÍL stefnir áfram að því að ná fram hækkun á opinberu framlagi til starfseminnar, þannig að það jafnist að lágmarki á við verðgildi upphaflegra samninga, 2007 í tilfelli borgarinnar, sem þá var ein milljón og 2009 í tilfelli ríkisins, sem þá var 2,3 milljónir.
Fjárlög 2015
Fjárlagafrumvarp ríkisstjórnarinnar fyrir fjárlagaárið 2015 var lagt fram í september og olli miklum vonbrigðum í hópi listamanna, ekki síður en frumvarpið 2014, enda lagt til að haldið yrði áfram niðurskurði til verkefnatengdra sjóða á vettvangi listanna. Megininntak umsagnar stjórnar BÍL til fjárlaganefndar var það að mótmælt var hækkun lægra þreps virðisaukaskatts, lögð áhersla á nýtt samkomulag um kvikmyndagerð og hvatt til þess að strax yrðu settar 200 m. kr. til viðbótar í Kvikmyndasjóð auk þess sem þess var krafist að innheimtu útvarpsgjaldi verði skilað að fullu til Ríkisútvarpsins. Þá var mótmælt atlögunni að öðrum verkefnatengdum sjóðum listgreinanna og þess krafist að Myndlistarsjóður verði ekki lægri en 45 m. kr, framlag til Sjálfstæðu leikhúsanna ekki lægra en 89,8 m. kr, framlag til Tónlistarsjóðs ekki lægra en 81,1 m. kr, Bókasafnssjóður höfunda ekki lægri en 42,6 m. kr, Barnamenningarsjóður ekki lægri en 8,0 m. kr og Listskreytingasjóður ekki lægri en 8,2 m. kr. Þá var lagt til að safnliðurinn „Styrkir á sviði listgreina“ verði 64,6 m. kr, menningarsamningar landshlutanna verði uppfærðir og ætlað sama framlag og á fjárlagaárinu 2013, þ.e. samt. 270,4 m kr. auk þess sem þess var óskað að framlög til kynningarmiðstöðva listgreinanna yrðu skoðuð sérstaklega, lagt mat á fjárþörf þeirra og gerð áætlun um eflingu starfseminnar. Þangað til slík áætlun komi til verði framlag til Miðstöðvar íslenskra bókmennta hækkað í 92 m. kr., veitt sérstökum fjármunum til stofnunar Íslenskrar sviðslistamiðstöðvar og auknir fjármunir settir til kynningar á menningu og listum í sendiráðum Íslands. Þá voru gerðar alvarlegar athugasemdir við áformaðan niðurskurð til listmenntunar á háskólastigi, óbreytt framlag til myndlistarnáms á framhaldsstigi auk þess sem fjárlaganefnd var hvött til þess að tryggja framtíð tónlistarskólanna með þeim hætti sem slíkt verður gert í fjárlögum. Endanleg niðurstaða fjárlaganna var svo einhvers konar varnarsigur, þar sem allir sjóðirnir hækkuðu lítillega nema Barnamenningarsjóður, Listskreytingasjóður og safnliður ráðuneytisins. Stjórn BÍL sendi fjárlaganefnd tvö erindi meðan fjárlögin voru til umfjöllunar í nefndinni og gerði athugasemdir við það að annað árið í röð var forsvarsmönnum listamanna meinað um fund með nefndinni og bent á að snúa sér til ráðuneytisins með sín mál.
Áframhaldandi barátta
Það er mat stjórnar BÍL að mikið skorti á að þingmenn og ráðherrar sýni málefnum listanna tilhlýðilega virðingu og skilning. Í ársskýrslu forseta BÍL á síðasta aðalfundi var ítarleg umfjöllun um meðferð þingsins á list- og menningartengdum liðum í fjárlagafrumvarpi fyrir 2014. Þá var því lýst hversu mikið bakslag hafði orðið í fjárframlögum til list- og menningartengdra sjóða á fjárlögum ríkisins milli áranna 2013 og 2014, en niðurskurðurinn til sjóðanna þá var 626 milljónir. Varnarsigurinn nú, þ.e. fyrir 2015 er einna helst fólginn í því að Kvikmyndasjóður hækkar frá tillögum frumvarpsins um 100 milljónir, framlag til Sjálfstæðu leikhúsanna um 10 milljónir, Bókasafnssjóður höfunda um 15 milljónir og Tónlistarsjóður um 10 milljónir. En mikið skortir á að upphæðum fjárlaga 2013 sé náð. Það er því ljóst að barátta listafólks fyrir bættum hag listanna á fjárlögum íslenska ríkisins heldur áfram. Liður í þeirri baráttu er efni málþingsins sem haldið verður í tengslum við þennan aðalfund nú, þar sem spurt er hvort þörf sé á sjálfstæðu menningarmálaráðuneyti.
Umsagnir um þingmál
Á árinu hafa færri þingmál á vettvangi lista og menningar borist stjórn BÍL til umsagnar en oft áður. Einungis þrisvar sinnum hefur stjórn borist ósk um umsögn frá Alþingi og í öllum tilfellum hefur verið brugðist við með efnislegri umsögn. Þau mál sem um ræðir eru tillaga til þingsályktunar frá formönnum stjórnarandstöðuflokkanna um sóknaráætlun í skapandi greinum. Sú tillaga byggði að ýmsu leyti á skýrslu starfshóps mennta- og menningarmálaráðuneytis frá 2012 Skapandi greinar – Sýn til framtíðar. Stjórn BÍL gaf tillögunni eðlilega jákvæða umsögn, en málið var aldrei afgreitt frá Alþingi, jafnvel þó ríkisstjórnarflokkarnir hafi sett í stjórnarsáttmálann áform um að gera slíka áætlun.
Önnur þingsályktunar tillaga sem BÍL fékk til umfjöllunar varðaði aðgerðaáætlun um notkun íslensku í stafrænni upplýsingatækni og var hún flutt af allsherjar- og menntamálanefnd sjálfri. Það voru því góðar líkur á að tillagan næði fram að ganga. BÍL gaf tillögunni jákvæða umsögn, en lagði áherslu á nauðsyn þess að nefnd sú sem tillagan gerði fyrir að semdi aðgerðaáætlunina, yrði ekki einungis skipuð sérfræðingum í málvísindum og upplýsingatækni, svo sem tillagan gerði ráð fyrir, heldur yrði horft á mikilvægan þátt listamanna og hönnuða sem nýta sér stafræna tækni í störfum sínum og til þeirra sem hefðu skapandi tök á tungumálinu. BÍL lagði því til að leitað yrði eftir slíku fólki til að taka sæti í nefndinni. Alþingi samþykkti tillöguna án þess að tekið væri tillit til umsagnar BÍL um málið. Stjórn BÍL er ekki kunnugt um að búið sé að skipa sérfræðinganefndina, sem þó átti að skila tillögum sínum í síðasta lagi 1. september sl.
Þriðja tillagan sem Alþingi óskaði eftir að BÍL skoðaði varðaði ráðstafanir gegn málverkafölsunum. BÍL gaf umsögninni jákvæða umsögn og taldi nauðsynlegt að Alþingi samþykkti hana með það að markmiði að vernda íslenska menningararfleifð fyrir þeim spellvirkjum sem málvarkafalsanir hafa í för með sér. Tillagan var samþykkt við lok þings í maí 2014 og í haust fékk BÍL ósk frá ráðuneytinu um að skipa fulltrúa í starfshóp þann, sem tillagan gerði ráð fyrir að stofnaður yrði til vinna tillögur að ráðstöfunum gegn málverkafölsunum. Fulltrúar BÍL í hópnum eru Kolbrún Halldórsdóttir og Jón B. K. Ransu myndlistarmaður. Hópurinn hefur enn ekki verið kallaður saman.
Samráðsfundir BÍL og menningarmálaráðherra
Í samræmi við samkomulag BÍL og mennta- og menningarmálaráðuneytisins hitti stjórn BÍL mennta- og menningarmálaráðherra ásamt starfsfólki ráðuneytisins sem sinnir listum og menningu á árlegum samráðsfundi 2. apríl 2014 og lá minnisblað frá stjórn BÍL til grundvallar umræðunni. Fyrir fundinn var ljóst að ekki yrði tími til að ræða öll þau mál sem minnisblaðið hafði að geyma og að ósk ráðherrans var málum sem tengdust listmenntun slegið á frest og því lofað að fljótlega yrði efnt til annars fundar um þau mál. Helstu áhersluatriði BÍL á fundinum voru: Höfundarréttarmál og internetið, verkefnasjóðir og kynningamiðstöðvar á listasviðinu, hlutur lista í erlendu markaðsstarfi, uppbygging danslistarinnar, málefni óperuflutnings, gjaldskrá vegna sýninga myndlistarmanna í opinberum söfnum, málefni Ríkisútvarpsins og málefni safna á vettvangi listgreina og hönnunar. Í þessari upptalningu er sleppt því er varðar menntun í listgreinum á öllum skólastigum og mögulegri aðkomu listamanna að skólastarfi, t.d. undir hatti „menningarbakpoka“ eða „listakistu“. Þegar líða tók á fundinn var ljóst að ekki ynnist heldur tími til að ræða málefni höfundarréttar og internetsins til hlítar. Fundinum lauk því með áréttingu um að haldinn yrði annar fundur um þau mál ásamt mennntamálunum við fyrstu hentugleika. Þrátt fyrir ítrekaðar óskir BÍL varð ekki af þeim fundi fyrr en 1. október sl. Sá fundur var haldinn í ráðuneytinu og var farið yfir höfundarréttarmálefni og stöðu listmennta á öllum skólastigum. Áhersluatriði BÍL varðandi höfundarréttarmálin snerust um mikilvægi þess að stjórnvöld sýndu í verki að þau væru bandamenn listafólks í baráttunni fyrir réttlátum hlut rétthafa af miðlun efnis sem nýtur verndar skv. höfundalögum, sérstaklega því sem miðlað er á netinu. Í því sambandi þyrftu stjórnvöld að beita sér fyrir því að komið verði á samstarfi við gagnaveitur og símafyrirtæki um fyrirkomulag innheimtu þóknunar til rétthafa. Stjórnvöld yrðu að beita löggjöf til að tryggja innheimtu gjalda af öllum tækjum sem nota má til afritunar höfundavarins efnis. Þá bæri stjórnvöldum að standa vörð um menningarlega fjölbreytni og í því skyni að beita sér fyrir því að undanskilja list- og menningartengdar „afurðir“ og þjónustu í TTIP-samningum um fríverslun ESB og USA (meira um þá samninga síðar í þessari skýrslu). Loks lagði BÍL áherslu á mikilvægi þess að innheimt yrði gjald vegna útleigu bókasafna á kvikmyndum og tónlist.
Áhersluatriði BÍL varðandi menntunarþáttinn voru helst þau að leysa þyrfti bráðavanda í húsnæðismálum Listaháskóla Íslands, efla meistaranámið í skólanum og tryggja fé til rannsókna í listum. Einnig að nauðsynlegt væri að móta stefnu um nám í kvikmyndagerð á háskólastigi í samræmi við fyrri yfirlýsingar stjórnvalda. Komið var á framfæri gagnrýni BÍL á það að ekki skuli minnst á listtengdar rannsóknir í nýrri áætlun Vísinda- og tækniráðs 2014 – 2016 og þar með væri aðgangur listamanna að rannsóknarsjóðum afar takmarkaður, auk þess sem tækniþróunarsjóður og innviðasjóður væru lokaðir listafólki. Þá var kallað eftir ábyrgri afstöðu stjórnvalda til listnáms á framhaldsskólastigi og að ríkið axlaði ábyrgð sína í fjármögnun listnáms á því skólastigi. Sérstaklega var fjallað um málefni tónlistarskólanna og kallað eftir því að lokið yrði endurskoðun laga um fjárhagslegan stuðning við tónlistarfræðslu og að gerðar yrðu lagfæringar á samkomulagi ríkis og sveitarfélaga um fjármögnun tónlistarnáms frá 13. maí 2011. Málefni listdansins voru líka reifuð og lögð áhersla á nauðsyn þess að staða dansskólanna verði sambærileg við tónlistarskólana þegar þeirra mál væru komin í höfn. Mikilvægi kvikmynda- og myndlæsis í almenna skólakerfinu var undirstrikað og kallað eftir úrbótum varðandi stöðu sviðslistanna, t.d. að stofnuð yrði sviðslistamiðstöð með þátttöku ríkisins, meistaranámi í sviðslistum við LHÍ yrði komið á og nauðsynlegar úrbætur gerðar í húsnæðismálum sviðslistadeildar LHÍ við Sölvhólsgötu. Loks var fjallað um hugmyndir starfshóps ráðuneytisins um „menningarbakpoka“ eða „listakistu“ og verkefnin Tónlist fyrir alla, Skáld í skólum og Litróf listanna, sem öll varða listuppeldi og möguleika grunnskólanema og skólafólks á samstarfi við listamenn úr öllum listgreinum (meira um það síðar í skrýslu þessari). Varðandi árangur þessara umræðna eða niðurstöður í einstökum málum þá verður að segjast að stjórn BÍL fór ekki út með nein loforð um úrbætur eða aðra efnislega þætti fasta í hendi. Tilfinning stjórnarmanna var sú að ekki væri mikilla framfara að vænta í opinberri umsýslu menningarmála þrátt fyrir fögur fyrirheit ríkisstjórnarinnar í stjórnarsáttmála. Þess ber að geta að minnisblöð stjórnar BÍL fyrir þessa samráðsfundi eru birt í heild sinni á heimasíðu BÍL.
Umsýsla verkefnasjóða á listasviði og kynningamiðstöðvar
Eitt þeirra mála sem stjórn BÍL hefur rætt við mennta- og menningarmálaráðherra er þróun mála varðandi aðgang listamanna að verkefnatengdu fé úr vel skipulögðum opinberum sjóðum og hlutverk kynningamiðstöðva á listasviðinu í því ferli. Sagt var frá því í skýrslu forseta BÍL 2014 að starfshópur um verkefnasjóði og kynningarmiðstöðvar hafi skilað vinnu sinni sem byggð var á hinni nýju menningarstefnu Alþingis (samþykkt í mars 2013) þar sem segir að framlög ríkisins til verkefna á sviði menningarmála skuli fara í gegnum lögbundna sjóði með faglegum úthlutunarnefndum sem byggja úthlutun á vönduðu jafningjamati. Í stjórnum sjóða séu viðhafðir góðir stjórnunarhættir, regla um hæfilega fjarlægð virt og almennum hæfisreglum fylgt. Starfslaunasjóðir og verkefnasjóðir verði vel skilgreindir og endurspegli fjölbreytni og þróun menningarlífsins, m.a. er varðar samstarfsverkefni. Í framhaldi af skýrslu hópsins hefur Rannís verið falin umsýsla hinna verkefnatengdu sjóða og hafði raunar áður tekið við umsýslu starfslaunasjóðanna. Sú breyting hefur ekki verið alveg hnökralaus, en unnið er að lagfæringum á fyrirkomulaginu og ljóst að mikil fagþekking er til staðar hjá Rannís í utanumhaldinu. Vinnan við að efla miðstöðvar lista og hönnunar, sem ætlað er að sjá um hina faglegu ráðgjöf og kynningu að örðu leyti, hefur ekki verið jafn skilvirk. Enn er ekki búið að stofna sviðslistamiðstöð og ekki búið að leggja fram frumvarp til sviðslistalaga, auk þess sem framlög til kynningarmiðstöðvanna hafa haldið áfram að dragast saman. Hönnunarmiðstöð, nýtur þó sérstöðu hvað það varðar, hennar málefni hafa að stærstum hluta verið sett undir atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið, þar er hönnunarsjóðurinn vistaður og aðgerðaáætlun hönnunar, ásamt stórum hluta rekstrarframlags til miðstöðvarinnar. Ekki fengust nein skýr svör frá ráðherra eða embættismönnum mennta- og menningarmálaráðuneytisins á fyrrnefndum samráðsfundi um samhent átak í uppbyggingu kynningarmiðstöðva og sambærilegrar aðstöðu allra listgreinanna hvað ráðgjöf varðar.
Ný stefna Vísinda- og tækniráðs til 2016
Á árinu var gefin út ný stefna Vísinda- og tækniráðs 2014 – 2016. Stjórn BÍL yfirfór stefnuna og furðaði sig á hróplegri fjarveru menningar, lista og skapandi greina og því að Listaháskóla Íslands skuli þar í engu getið eða rannsókna í listum almennt. Í Vísinda og tækniráði sitja fjórir ráðherrar auk fulltrúa háskóla og ýmissa stofnana og er því ætlað að móta stefnu um rannsóknir, tækni og nýsköpun. Sú staðreynd að listir eða skapandi greinar skuli ekki fá sérstaka umfjöllun í stefnunni fer gegn fyrri stefnumótun sem gefin var út af Rannís í sérstakri skýrslu 2012 undir yfirskriftinni „Ný sýn – Breytingar á vísinda- og nýsköpunarkerfinu“. Stjórn BÍL nefndi þetta við mennta- og menningarmálaráðherra á síðari samráðsfundi ársins og sagðist hann ætla að skoða með hvaða hætti væri hægt að bæta úr þessu. Í því skyni að auka þekkingu listamanna á vísinda- og nýsköpunarkerfinu og kynna möguleika þeirra gagnvart aðkomu að rannsóknarsjóðum Vísinda- og tækniráðs hefur stjórn boðið Huldu Proppé sérfræðingi á rannsóknar- og nýsköpunarsviði Rannís að halda erindi á málþingi BÍL í tengslum við aðalfund 2015.
Samstarf BÍL og borgaryfirvalda
Í þjónustusamningi BÍL og borgaryfirvalda um samvinnu á sviði menningarmála, er áskilið að halda skuli samráðsfund að vori ár hvert og var það eitt af síðustu embættisverkum Jóns Gnarr sem borgarstjóra að kalla stjórn BÍL til slíks fundar í Höfða 12. maí 2014 þegar tvær vikur voru í kosningar til borgarstjórnar. Á fundinum var eitt dagskrármál, þ.e. ný menningarstefna Reykjavíkur og aðgerðaáætlun á grundvelli hennar, en BÍL hafði tekið þátt í að móta stefnuna, bæði með setu áheyrnarfulltrúa á fundum menningar- og ferðamálaráðs og einnig með ítarlegri umsögn stjórnar BÍL til ráðsins. Það er á engan hallað þó Einari Erni Benediktssyni, sem gegndi formennsku í menningar- og ferðamálaráði allt kjörtímabilið, sé hrósað sérstaklega fyrir virkt samráð við heildarsamtök listafólks og það leyfði stjórn BÍL sér að undirstrika á samráðsfundinum. Einnig var stjórnvöldum menningarmála hjá Reykjavíkurborg hrósað fyrir að leggja fram vel skilgreinda aðgerðaáætlun með stefnunni, sem á að gilda til 2020 og ber yfirskriftina „Menning er mannréttindi“. Þegar eldri menningarstefna borgarinnar var samþykkt 2009 hafð BÍL einmitt gagnrýnt það að markmiðum stefnunnar fylgdu engin fyrirheit eða áætlun um efndir. Það má því segja að ábendingar BÍL á þeim tíma hafi skilað sér í breyttri nálgun nú.
Stefnan er aðgengileg á vef borgarinnar ásamt aðgerðaáætluninni, sem verður lifandi plagg, tekið til endurskoðunar árlega, þar sem hægt verður að sjá stöðu aðgerða, þ.e. hvaða aðgerðir eru í farvegi, hvaða nýjar aðgerðir verði settar á oddinn á yfirstandandi ári og hvaða aðgerðum stefnunnar sé lokið. Rétt er að hvetja til þess að listamenn kynni sér stefnuna og aðgerðaáætlunina, með það að markmiði að hafa uppbyggileg áhrif á þróun mála í list- og menningarlífið í borginni.
Menningar- og ferðamálaráð og faghópur BÍL
Svo sem áður er getið þá á BÍL tvo áheyrnarfulltrúa á fundum ráðsins, sem haldnir eru tvisvar í mánuði. Þar að auki tekur stjórn BÍL þátt í að tilnefna fulltrúa í ráðgefandi faghóp um úthlutanir fjármuna til list- og menningartengdra verkefna í borginni, sem auglýst er eftir á hverju hausti og úthlutað í janúar. Þar með hafa borgaryfirvöld unnið eftir fyrrnefndri meginreglu opinberrar menningarstefnu að mat á umsóknum til list- og menningartengdra verkefna skuli vera unnið á faglegum grunni með reglu hæfilegrar fjarlægðar að leiðarljósi. Undnafarin ár hefur sá háttur verið hafður á að BÍL tilnefnir 15 nöfn listamana, sem eru hæfir og fúsir til að fara yfir umsóknirnar, meta verkefnin og gera tillögur til ráðsins um úthlutun fjármunanna. Menningar- og ferðamálaráð fer yfir lista stjórnar BÍL og velur af honum 5 nöfn, sem taka sæti í faghópnum. Sl. haust var gerð sú breyting á þessu fyrirkomulagi að Hönnunarmiðstöð Íslands var falið að tilnefna 3 nöfn á listann, til að tryggja aðkomu hönnuða að faghópnum. Núna velur því ráðið úr 18 nöfnum í stað 15. Framar í þessari skýrslu má sjá hvernig faghópurinn 2014 var skipaður. Tilkynnt var um úthlutun fyrir 2015 þ. 19. janúar sl. og hafði faghópurinn þá skoðað 193 umsóknir um tæpar 400 milljónir króna til margvíslegra verkefna. Faghópurinn gerði tillögur til ráðsins um að vilyrði yrðu gefin til 104 verkefna fyrir samtals 91,3 milljónir króna á árinu og að tíu þeirra hlytu samninga til fleiri ára í viðbót við þá sem fyrir njóta slíkra samninga.
Auk þessara úthlutana þá er hægt að sækja um skyndistyrki til borgarinnar fyrir verkefni sem koma upp eftir að umsóknarfrestur rennur út að hausti. Slíkur stuðningur er afgreiddur í febrúar, maí, september og nóvember. Faghópurinn fyrrnefndi fjallar ekki um þær umsóknir heldur er það falið sérstökum starfshópi starfsmanna á menningar- og ferðamálasviði borgarinnar. Stjórn BÍL hefur fjallað um þetta fyrirkomulag og er þeirrar skoðunar að rétt sé að óska eftir því við menningar- og ferðamálaráð að gerð verði sú breyting að auglýst verði eftir umsóknum tvisvar á ári og að faghópnum verði falið að fjalla um allar umsóknir, en ekki bara þær sem berast að hausti og eru til úthlutunar í janúar.
Menningar(bak)poki eða listakista
Í ágúst 2013 skipaði mennta- og menningarmálaráðuneytið starfshóp til að gera tillögur um aðgerðaáætlun um menningu barna og ungmenna á grundvelli menningarstefnunnar sem samþykkt var á Alþingi 6. mars 2013. Eitt af fjórum meginmarkmiðum stefnunnar er þátttaka barna og ungmenna í menningarlífinu og var hópurinn settur á laggirnar til að útfæra tillögur um með hvaða hætti væri best að nálgast það verkefni. BÍL átti fulltrúa í hópnum, sem var Agnar Jón Egilsson, formaður Félags leikstjóra á Íslandi (FLÍ) og Elfa Lilja Gísladóttir framkvæmdastjóri verkefnisins Tónlist fyrir alla stýrði vinnu hópsins. Hópurinn skilaði skýrslu sinni til ráðherra 1. október og var hún sett á vef ráðuneytisins skömmu síðar. Önnur kynning fór ekki fram á skýrslunni og ekkert hefur heyrst um að til standi að hrinda tillögum hópsins í framkvæmd í náinni framtíð. Tillögur hópsins voru tvíþættar, annar hlutinn sneri að menningu og listum í skólastarfi og hinn hlutinn að menningarstofnunum og þeirra þætti í menningu barna og ungmenna. Leiðarljós hópsins var að yfirvöld, menningarstofnanir og skólar þyrftu að sjá til þess að auka framboð og jafna aðgengi yngri kynslóðarinnar að menningu og listum, þannig að hún gæti jafnt notið sem tekið þátt í list- og menningartengdu starfi. Þannig lagði hópurinn til að settur yrði á laggirnar Menningarpoki (eða listakista) að norrænni fyrirmynd og sem tryggt yrði fjármagn á fjárlögum. Þá lagði hópurinn til að leiðandi ríkisreknar menningarstofnanir á sviði lista (s.s. Sinfóníuhljómsveitin, RÚV, Þjóðleikhús, Listasafn Íslands o.s.frv.) mynduðu með sér formlegan faglegan samráðsvettvang þar sem menning fyrir börn og ungmenni væri til umfjöllunar.
BÍL hefur lengi talað fyrir hugmyndum um menningarpoka að norrænni fyrirmynd og í ársskýrslu BÍL 2013 er greint frá hugmyndum um samstarf við mennta- og frístundasvið Reykjavíkur um slíkt verkefni. Einnig er fjallað um stuðning menningar- og ferðamálaráðs við hugmyndina í aðgerðaáætlun með menningarstefnu borgarinnar til 2020 (sjá 2. kafla stefnunnar). Þar var áformað að menningarpokinn yrði innleiddur á árinu 2014 í samstarfi við mennta- og menningarmálaráðuneytið, en það gekk ekki eftir. Þeir fjármunir sem Reykjavíkurborg hafði sett til hliðar í verkefnið (4 milljónir) voru því nýttir með öðrum hætti, en fóru þó allir í að efla menningar- og listatengt starf með börnum og ungmennum í borginni.
Starfshópur um málefni ungs fólks
Rétt er að geta um það hér að 2013 lauk störfum starfshópur um málefni ungs fólks. Hópurinn var skipaður af velferðarráðherra í tíð Guðbjarts Hannessonar og átti BÍL fulltrúa í hópnum, það var Agnar Jón Egilsson og Oddný Sen var hans varamaður. Í síðustu ársskýrslu BÍL var ekki ljóst hvort eitthvað yrði gert með tillögur hópsins eða hvort hann yrði kallaður saman til frekari eftirfylgni svo þessa var ekki getið í skýrslunni fyrir starfsárið 2013. En tillögum hópsins með drögum að aðgerðaáætlun í málefnum ungs fólks var sem sagt skilað til ráðuneytisins og haldinn var einn fundur með hópnum þar sem upplýst var um að ekki yrði hægt að ljúka vinnunni við aðgerðaáætlunina vegna umfangs verkefnisins og því líka borið við að ríkisstjórnarskipti væru í vændum. Eftir að ný ríkisstjórn tók við sendi hópurinn tillögur sínar á nýjan ráðherra og lagði til að vinnunni við áætlunina yrði haldið áfram. Svörin sem hópnum bárust voru þau að ákveðið hefði verið að leggja hópinn niður en boðað að stofnuð yrði sérstök nefnd um málefni fjölskyldunnar og henni yrðu fengin drögin að aðgerðaáætluninni til frekari úrvinnslu. Ekki er að finna neinar upplýsingar á vef velferðarráðneytisins um fjölskyldunefnd eða afdrif þessarar vinnu.
Sóknaráætlun í skapandi greinum
Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar er þess sérstaklega getið að ríkisstjórnin leggi áherslu á að styðja við skapandi greinar og vilji að á Íslandi verði listnám aðgengilegt og viðurkennt. Þá eru gefin fyrirheit um að gerð verði úttekt á starfsumhverfi skapandi greina með það að markmiði að þær eflist og sæki fram. Í skýrslu forseta BÍL til aðalfundar 2013 var þessa getið með tilvitnun í áramótaræðu forsætisráðherra þar sem hann sagði að lokið yrði við sóknaráætlun fyrir listir, menningu og annað nýsköpunarstarf á árinu 2014, enda hefðu skapandi greinar til framtíðar litið alla möguleika á að verða ein af meginstoðum íslensks atvinnulífs þar sem hugvit og sköpunarkraftur færu saman.
Árið leið áður en slík áætlun leit dagsljósið og ekki hefur heyrst neitt af starfi samráðsvettvangs ráðuneytanna, sem komið var á í kjölfar skýrslunnar Skapandi greinar – sýn til framtíðar, sem út kom í september 2012. Til upprifjunar á tillögum skýrslunnar þá er hér kafli úr skýrslu forseta BÍL frá aðalfundi 2013: Megintillögur skýrslunnar ganga út á að stjórnskipuleg ábyrgð skapandi greina verði skýr, samráð við skapandi geirann verði styrkt og upplýsingaflæði aukið. Áhersla er lögð á það að ráðuneytin auki þekkingu sína á geiranum og að innan ráðuneytanna verði til sérfræðingar, sem hafi það skilgreinda hlutverk að sinna skapandi atvinnugreinum. Lagt er til að settur verði á stofn þverfaglegur hópur ráðuneyta og geirans, sem fái það hlutverk að vinna að samræmdri uppbyggingu greinanna á grundvelli skýrslunnar. Í skýrslunni eru einnig tillögur um styrkingu miðstöðva lista og hönnunar, þær verði miðstöð þekkingar á geiranum og virki sem brú milli stjórnsýslunnar og þeirra sem starfa innan geirans. Þá er lögð áhersla á að skapandi greinar verði skilgreind stærð í þjóðhagsreikningum og að söfnun tölulegra upplýsingar verði stórefld t.a.m. undir hatti Hagstofunnar. Einnig að ríki og sveitarfélög samræmi skráningu sína og upplýsingagjöf um tölfræði greinanna, t.d. upplýsingar um fjárhagslegan stuðning en ekki síður um framlag greinanna til hagkerfisins. Í skýrslunni er lögð mikil áhersla á fagmennsku í framlögum opinberra styrkja til skapandi greina og sérstök áhersla lögð á frumsköpun. Undir frumsköpun falla störf listamanna, sem eru bæði hluti af skapandi atvinnugreinum en líka sjálfstæð starfsemi, sem ekki er heppilegt að hneppa um of í bönd stjórnsýslulegs aga.
Í ljósi þess að stjórnvöld hafa ekki kynnt eða opinberað boðaða sóknaráætlun fyrir listir og skapandi greinar, hefur stjórn BÍL ákveðið að leggja þeim lið með því að leggja slíka áætlun fram á þessum aðalfundi og færa hana stjórnvöldum til að stýra eftir málefnum lista og menningar til 2020.
Launasjóðir listamanna
Í byrjun janúar 2015 var tilkynnt um úthlutun úr launasjóðum listamanna. Þetta ár var sótt um meira en 10 þúsund mánuði en til úthlutunar voru 1600 mánaðalaun. Niðurstaðan var sú að veita 267 einstaklingum laun, af þeim 1296 einstaklingum sem stóðu að þeim 769 umsóknum sem til umfjöllunar voru. Mánaðarlaunin eru verktakagreiðslur sem fyrr og nema kr. 321.795.-.
Stjórnar BÍL bíður það verkefni að útfæra hugmyndir um styrkingu launasjóðanna, en fram að þessu hefur stjórnin óskað eftir því við mennta- og menningarmálaráðherra að unnin verði ný þriggja ára áætlun um eflingu launasjóðanna, sambærileg þeirri sem í gildi var 2009 – 2012.
Þá hefur stjórn listamannalauna lagt til við stjórn BÍL að formlega verði fjallað um tiltekin atriði í framkvæmdinni, sérstaklega í ljósi þeirra breytinga sem urðu þegar heimilað var að sækja um í tvo eða fleiri sjóði. Þar er m.a. um að ræða eftirfarandi álitaefni:
a. Launasjóður rithöfunda/myndlistarmanna – úthlutanir til barnabóka (þegar stór hluti efnisins er myndefni), skoða líka möguleika barnamenningarsjóðs,
b. Launasjóður rithöfunda; sjónarmið varðandi fræðirit og námsefni,
c. Launasjóður sviðslista (hópar) – óperuuppfærslur og söngleikir.
c. Launasjóður tónlistarflytjenda – úthlutanir til verkefna- og framkvæmdastjóra.
d. Launasjóður myndlistarmanna – úthlutanir til sýningarstjóra og myndskreytinga.
e. Launasjóður hönnuða – úthlutanir til verkefna- og framkvæmdastjóra.
Þessi atriði verða tekin til umfjöllunar á vettvangi BÍL á næstunni og verður nýr fulltrúi BÍL í stjórn listamannalauna, sem væntanlega verður skipaður með haustinu, nestaður með umræðu stjórnar og aðildarfélaganna um þessi mikilvægu atriði.
Höfundarréttur
Eitt af stærstu hagsmunamálum listamanna eru málefni höfunda- og flutningsréttar, ekki síst í ljósi þess hversu lítið skilar sér til eigenda þessara réttinda af notkun höfundarvarins efnis á netinu. Eitt af meginverkefnum heildarsamtaka listamanna á Íslandi er að leita leiða til að listafólk hér fái sambærilegan hluta tekna sinna af slíkri notkun og listamenn í nágrannalöndum okkar. Það gerist samt einungis með vilja og virkri aðkomu stjórnvalda. Í þessu sambandi er nauðsynlegt að koma því til leiðar að gjald verði lagt á fleiri tegundir afritunarbúnaðar en hingað til hefur tíðkast, svo sem harða diska, tölvur, síma og önnur tæki sem notuð eru til löglegrar eintakagerðar til persónulegra nota. Þá hefur komið á daginn að gloppa er í höfundalögunum hvað varðar hljóð- og myndmiðlunargeirann, þar sem við sinnum ekki nægilega innheimtu rétthafagjalda fyrir hann. Evrópskir kollegar hafa innheimtusamtök sem heita SAA (Society of Audiovisual Authors) en engin sambærileg samtök eru til hér á land og því enginn sem sinnir innheimtu gjalda í hljóð- og myndmiðlunargeirannum, það á líka við um innheimtu fyrir erlenda aðila í þessum geira. Þá hafa réttindi sviðslistafólks, sem tekur þátt í beinum sjónvarps-útsendinum af leiksýningum líka verið til umfjöllunar enda nauðsynlegt að tryggja þau betur en gert hefur verið. Síðan má nefna að ekkert greitt til rétthafa vegna útlána bókasafna á tónlist og kvikmyndaefni sambærilegt við þær greiðslur sem ritöfundar fá gegnum bókasafnssjóð höfunda, sem fjármagnaður er á fjárlögum. Það er í þágu heildarhagsmuna listafólks að lagaumgjörð höfundarréttar verði með þeim hætti að spornað verði gegn ólöglegu niðurhali og streymi með það að markmiði að íslenskir listamenn fái sambærilegan hluta tekna sinna eftir þeim leiðum og kollegarnir í nágrannalöndum okkar.
BÍL hefur átt gott samstarf við höfundarréttarsamtök á borð við STEF á síðustu árum og eftir samráðsfundinn sem stjórn BÍL átti með mennta- og menningarmálaráðherra í október, hefur verið reynt að halda góðu sambandi við lögfræðisvið ráðuneytisins varðandi málefni tengd höfundarrétti. Nú nýverið voru lögð fram á vef ráðuneytisins til kynningar drög að frumvarpi til breytinga á höfundalögum, raunar um mjög afmarkaðan þátt, þ.e. svokölluð munaðarlaus verk. Stjórnar BÍL bíður nú það verkefni að fara yfir drögin og skoða hvort þeim kröfum sem settar hafa verið fram á fundum með ráðuneytinu hefur verið mætt og ef ekki hvort hægt verði að koma fleiri atriðum að í þessari lotu úr því lögin eru opnuð á annað borð. Reyndar láðist ráðuneytinu að láta BÍL vita af því þegar frumvarpið var gert opinbert á vefsíðu ráðuneytisins (sett í opið samráðsferli) og stjórn var ekki kunnugt um það fyrr en í síðustu viku, en vonandi tekur ráðuneytið mark á umsögn frá BÍL þó hún berist eitthvað seinna en fresturinn sem gefinn er segir til um, en hann rennur út 12. febrúar.
Íslandsstofa og hlutur listanna í markaðsstarfi
Breytingar eru að verða á fagráði Íslandsstofu í listum og skapandi greinum. Forseta BÍL barst um það tilkynning frá stjórn Íslandsstofu um áramótin að nýtt fagráð Íslandsstofu í listum og skapandi greinum hefði verið skipað og formaður þess væri Halla Helgadóttir framkvæmdastjóri Hönnunarmiðstöðvar Íslands. Aðrar breytingar á ráðinu eru þær að mennta- og menningarmálaráðuneytið á ekki lengur fulltrúa í ráðinu, heldur einungis utanríkisráðuneytið og atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið, sem er undarlegt þar sem mennta- og menningarmálaráðherra skipar einn stjórnarmann í stjórn Íslandsstofu skv. lögum um stofuna.
Stjórn BÍL hefur á árinu fjallað um stöðu lista og menningar í markaðsstarfi því sem heyrir undir Íslandsstofu, en samkvæmt lögum ber stofunni að sinna þeim þáttum í starfi sínu og var það breyting frá því sem verið hafði meðan Útflutningsráð sinnti opinberu markaðsstarfi. Íslandsstofa hélt málþing um ferðaþjónustu og skapandi greinar 20. maí 2014 með það að markmiði að sýna fram á tækifærin í aukinni samvinnu og samlegð þessara greina. Fagráð lista og skapandi greina ásamt fagráði ferðaþjónustunnar hafði undirbúið málþingið, sem var svo vel sótt að fólk varð frá að hverfa. Það var talið til marks um mikilvægi þess að leiða greinarnar saman og að skilningur á mikilvægi þéttara samstarfs þeirra væri að aukast. Í framhaldi af málþinginu samþykkti fagráð Íslandsstofu í listum og skapandi greinum á fundi sínum í ágúst að sett yrði á laggirnar teymi innan Íslandsstofu til að vinna hugmyndir um næstu skref í þessu mikilvæga samstarfi fagráðanna tveggja. Teymið hefur ekki verið kallað saman.
Stjórn BÍL hefur ákveðið að fjalla nánar um málefni markaðsstarfs Íslandsstofu og hvernig skapandi greinum verði best sinnt undir þeim hatti. Í mars nk er áformaður fundur stjórnar með fulltrúum Íslandsstofu til að ræða það nánar.
ECA – European Council of Artists
Evrópusamstarf listamannasamtaka hefur barist fyrir tilveru sinni undanfarin ár og um þessar mundir virðast meiri líkur en minni á að það verði lagt niður. Forseti BÍL var kjörinn forseti ECA 2011 og hefur á þeim tíma stjórnað vinnu við styrkumsóknir til ESB um rekstrarstyrki til samtakanna, en þeir hafa ekki fengist. Hins vegar hefur verkefnastjóri ECA, Guðrún Gísladóttir, ljósmyndari búsett í Kaupmannahöfn, kynnst evrópskum styrkjaleiðum afar vel í starfi sínu fyrir samtökin, sem leiddi til þess að 2013 sótti hún um styrk til Norrænu menningaráætlunarinnar fyrir myndlistartengt verkefni með alþjóðlegum vinkli og styrkurinn var veittur. Aðilar að verkefninu voru myndlistarmenn frá Íslandi, Skotlandi, Noregi, Finnlandi, Litháen og Svíþjóð, en markmiðið var að safna saman og breiða út þekkingu um MU-samninginn sænska, sem er lögbundinn í Svíþjóð og tryggir myndlistarmönnum greiðslur fyrir vinnu við að koma upp sýningum í söfnum og sýningarsölum, sem rekin eru fyrir opinbert fé. Núna er verkefninu formlega lokið og hefur verið opnuð heimasíða sem miðlar upplýsingum um niðurstöður vinnunnar „European Artists‘ Rights“
Önnur verkefni sem BÍL og íslenskir listamenn hafa notið góðs af gegnum ECA tengjast samstarfi höfundaréttarsamtaka í Evrópu, sem hafa myndað samstarfshóp „European Creative Alliance“ um höfundaréttarmál þar sem markvisst hefur verið fylgst með öllum hugmyndum þrýstihópa og stjórnmálamanna á tilskipunum ESB varðandi höfunda- og flytjendabundin réttindi. Einnig hefur verið fylgst með starfi Evrópuþingsins og framkvæmdastjórnar ESB varðandi málefni tengd höfundarrétti.
Loks má nefna viðræður um fríverslun ESB og Bandaríkjanna (TTIP), sem mikið hefur verið fjallað um á þessum vettvangi. Upplýsingum um þetta starf hefur verið miðlað til íslenskra stjórnvalda, þ.e. til forstöðumanns lögfræðisviðs mennta- og menningarmálaráðuneytisins og einnig til íslenskra höfundaréttarsamtaka. Nánar er fjallað um tiltekna þætti þessarar umræðu á öðrum stað í skýrslu þessari.
KKN – Kultur Kontak Nord
30. september 2014 barst stjórn BÍL beiðni frá mennta- og menningarmálaráðuneytinu um að tilnefna fulltrúa í sérfræðingahópa Norrænu menningarmálaáætlunarinnar (KKN), en svo sem kunnugt er þá hefur oftar enn ekki verið eftir því sóst af hálfu ráðuneytisins að BÍL legði til hugmyndir við skipan sérfræðinganna. Að þessu sinni stakk BÍL upp á fjórum einstaklingum sem voru tilbúnir að taka sæti í einhverjum af þessum fjórum sérfræðinganefndum sem starfa á vettvangi áætlunarinnar. Niðurstaðan varð sú að einn af þeim hlaut skipun, Margrét Jónasdóttir kvikmyndagerðarmaður var tilnefnd til setu í sérfræðinganefndinni sem metur umsóknir um ferðastyrki. Þar hafði áður setið Gunnar Gunnsteinsson leikstjóri. Margrét er því núna eini fulltrúinn sem BÍL hefur átt þátt í að tilnefna í sérfræðinganefndirnar. Stjórn BÍL hefur hvatt aðilarfélögin til að fylgjast vel með málefnum KKN á heimasíðu áætlunarinnar og gegnum rafrænt fréttabréf, sem gefið er út reglulega.
Áhrif TTIP á menningarmál
(Skammstöfunin TTIP stendur fyrir Transatlantic Trade and Investment Partnership). Í september 2014 héldu heildarsamtök listamanna á Norðurlöndunum (og BÍL þar á meðal) ráðstefnu um möguleg áhrif fríverslunarsamninga ESB og Bandaríkjanna á menningarmál ekki síst hljóð- og myndmiðlunargeirann. Það voru dönsku samtökin sem áttu frumkvæðið og sóttu um styrk til Norrænu menningaráætlunarinnar (KKN). Styrkurinn var veittur og fjölmenn ráðstefna haldin í Kaupmannahöfn 2. september 2014. Margir athyglisverðir fyrirlesarar reifuðu málið, sem í grundvallaratriðum snýst um kröfu Bandaríkjamanna um að „vörur og þjónusta“ á list- og menningarsviðinu heyri undir hinn væntanlega samning og verði þá sett undir sömu lögmál og hvaða framleiðsluvara og þjónusta á markaði sem er. Mikil leynd hafði hvílt yfir samningaviðræðunum og samningsmarkmið framkvæmdastjórnar ESB höfðu ekki verið birt. Á ráðstefnunni kom fram hörð en málefnanleg gagnrýni á þetta fyrirkomulag og rétt áður en fréttatilkynning með yfirlýsingu ráðstefnunnar var send til fjölmiðla kom tilkynning frá ESB um að ákveðið hefði verið að birta samningsmarkmiðin.
Fréttatilkynning með yfirlýsingu þeirra fimm samtaka sem stóðu að ráðstefnunni var svo birt fyrir lok október og er hún aðgengileg á vef BÍL í íslenskri þýðingu. Stjórn BÍL bárust ekki fréttir af því að nokkur íslenskur fjölmiðill hafi birt tilkynninguna eða tekið upp umfjöllun um efni hennar. Inntakið í yfirlýsingunni er þetta; Samtök norrænna listamanna hvetja samninganefnd framkvæmdastjórnar ESB til að hafa í huga skyldurnar sem felast í UNESCO-samningnum frá 2005 um vernd og stuðning við menningarlega fjölbreytni og tryggja að markmið samningsins verði að fullu virt í TTIP-samningaviðræðunum. Samtökin krefjast þess að samningarnefndin gæti þess að markmið og skyldur UNESCO-samningsins verði að fullu virt, og að hljóð- og myndmiðlunargeirinn verði undanskilinn samningsákvæðunum á fullnægjandi hátt með því að tryggð verði víðtæk og ótímabundin undanþága hljóð- og myndmiðlunarþjónustu að meðtalinni netþjónustu frá ákvæðum samningsins og loks að gagnsæi í samningaferlinu verði aukið með því að gera samningaviðræðugögnin aðgengileg evrópskum borgurum í meira mæli.
Mál af þessu tagi er kannski ekki árennilegt fyrir þá sem ekki hafa sérfræðiþekkingu á utanríkisviðskiptum, en er engu að síður afar mikilvægt baráttumál þeirra sem starfa við skapandi greinar.
Menningarlegur fjölbreytileiki
Í framhaldi af þessari umfjöllun um UNESCO og samninginn um menningarlega fjölbreytni er rétt að geta þess að stjórn BÍL hefur hug á að beina athygli listamanna, menningarstofnana og almennings að mikilvægi menningarlegs fjölbreytileika í tengslum við alþjóðlegan dag menningarlegs fjölbreytileika 21. maí nk. Í því skyni hefur BÍL sent íslensku UNESCO-nefndinni erindi þar sem þess er farið á leit að samstarfsmöguleikar um viðburði dagsins verði kannaðir, enda fagnar UNESCO 70 ára afmæli í ár og viðbúið að landsnefndir UNESCO hvarvetna verði með viðburði af því tilefni. Hugmyndin er raunar fengin frá systursamtökum BÍL á norðurlöndunum þar sem þekkt er samvinna við landsnefndir UNESCO í tengslum við viðburði dagsins, en forseti BÍL sótti ráðstefnu 21. maí 2014 í Stokkhólmi sem systursamtök BÍL skipulögðu í samvinnu við sænsku UNESCO-nefndina, þar sem mikilvægi menningarlegs fjölbreytileika var í brennidepli og það hvernig menningastofnanir og listamenn gætu lagt markmiðum samningsins lið.
Menningaráætlun Evrópu
BÍL hefur í auknum mæli fylgst með og miðlað upplýsingum til aðildarfélaganna um möguleika á stuðningi við samstarfsverkefni með listafólki í öðrum löndum. Þar vegur þungt aukið upplýsingaflæði frá RANNÍS, sem annast upplýsingamál fyrir menningaráætlun ESB – Creative Europe. Á árinu 2014 gekk í gildi endurnýjuð menningaráætlun ESB og var framlag til áætlunarinnar aukið um 37% frá fyrri áætlun. Áætlunin gildir til 2020 og mun í heildina kosta ESB 1.8 milljarða Evra. Ýmsar tölulegar upplýsingar frá ESB koma sér vel fyrir hagsmunabaráttu listamanna á Íslandi, til dæmis létu Evrópusamtök höfundaréttarsamtaka nýverið vinna rannsókn á gildi skapandi greina og hafa niðurstöðurnar vakið mikla athygli. Samkvæmt þeim er ljóst að atvinnugreinar sem byggja á listum og menningu hafa verið í stöðugum vexti þrátt fyrir efnahagslegar þrengingar undanfarinna ára. Þessar atvinnugreinar veita nú 7 milljónum manna í ESB-löndunum atvinnu og er skapandi geirinn þar með orðinn þriðji stærsti „vinnunveitandi“ innan ESB. Ekki þarf að fjölyrða um hin efnahagslegu áhrif en ljóst að þau eru gríðarleg. Hægt er að hlaða rannsókninni niður á þessari slóð: http://www.creatingeurope.eu/
Fjölbreytt starfsemi aðildarfélaga BÍL
Aðildarfélög BÍL haft mörg járn í eldinum þetta árið að gæta hagsmuna listamanna hvert í sinni listgrein. Þar ber auðvitað hæst samninga um kaup og kjör í þeim tilfellum sem félögin annast slíkt en til að gefa innsýn í önnur verk sem aðildarfélögin hafa sinnt á árinu má nefna nýja heimasíðu Félags íslenskra leikara og eflingu tengslanets félagsins jafnt hér heima sem erlendis. Þá hefur FÍL átt í virku samtali við sviðslistadeild Listaháskóla Íslands um sameiginlega hagsmuni. Samband íslenskra listamanna hefur unnið að því að sækja um aðild að BHM og gefa út vefriðið STARA bæði á íslensku og ensku, þá hefur SÍM sett saman starfshóp ásamt listasöfnum landsins til að undirbúa launasamning fyrir listamenn sem sýna í söfnum sem styrkt eru af ríki og sveitarfélögum. Félag leikmynda og búningahöfunda sinnir þátttöku í Prague Quadrennial 2015, sem er stærsta alþjóðlega hönnunarsýning leikmynda- og búningahöfunda í heiminum og er haldin fjórða hvert ár í Prag í Tékklandi. Fulltrúi Íslands að þessu sinni er Þórunn Sigríður Þorgrímsdóttir en Ísland hefur tekið þátt í fjóræringum síðan 1989. Síðast þegar hann var haldinn tók formaður félagsins þátt, Rebekka Ingimundardóttir, og var hún í framhaldinu ráðin sem einn af listrænum ráðunautum þessarar virtu og metnaðarfullu heimssýningar. Félag kvikmyndagerðarmanna hefur á árinu unnið að því að fá lögum um skattfrelsi norrænna verðlauna breytt, en samkvæmt núgildandi lögum eru þau verðlaun sem njóta skattfrelsis talin upp (bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs, umhverfisverðlaun Norðurlandaráðs, Norrænu leikskáldaverðlaunin og Nóbelsverðlaunin), en þar vantar Norrænu kvikmyndaverðlaunin og Norrænu heimildamyndaverðlaunin.
Margt annað markvert hefur borið á góma á fundum stjórnar BÍL 2014 sem hægt er að kynna sér nánar í fundargerðum stjórnar BÍL og bréfamöppum sem liggja frammi á aðalfundinum.