Að loknum samráðsfundi

Í dag var haldinn árlegur samráðsfundur stjórnar BÍL og mennta- og menningarmálaráðherra. Fyrir fundinn var ljóst að minnisblað það sem stjórn BÍL hafði sent ráðherranum og birt var hér á síðunni 17. mars sl. væri svo efnismikið að ekki yrði hægt að koma öllum efnisatriðunum fyrir á tveggja klukkustunda fundi. Það var því að beiðni ráðuneytisins að menntamálin voru tekin út af dagskránni. Þá var minnisblaðið endurnýjað og tekið tillit til óska ráðuneytisins og fylgt dagskrá sem send var út fyrir fundinn. Hér fer á eftir stytt útgáfa af minnisblaðinu (en jafnvel þó flest það er laut að menntamálum hafi verið tekið út af dagskránni, þá náðist ekki að fjalla um alla þætti minnisblaðsins).

Í inngangsorðum forseta kom fram að BÍL hefði fullan skilning á því að ráðherra skyldi hafa gert athugasemdir við upphaflegt minnisblað, þótt það full yfirgripsmikið fyrir tveggja klst fund, en gerðar voru athugasemdir við það að málefni menntunarar skyldu ekki komast að á fundinum og var þess óskað að BÍL fengi sérstakan fund um þau mál með ráðherra innan fárra vikna. Þá gat forseti um fjármál BÍL og lýsti því að stjórn BÍL væri ósátt við það að í fyrirlyggjandi drögum að samstarfssamningi BÍL og ráðuneytisins skuli ekki vera grert ráð fyrir neinni hækkun á árlegu framlagi, upphæðin sé m.a.s. lægri, í krónum talið, en hún var fyrir hrun. Einnig undirstrikaði forseti hvatningu BÍL til stjórnvalda varðandi þörfina á að komið verði til móts við listamenn og hönnuði í markvissri uppbyggingu starfsumhverfis skapandi atvinnugreina í samræmi við yfirlýstan vilja og samþykkta stefnu Alþingis, enda sameiginlegt hagsmunamál að efla fjölbreytni í atvinnulífi um land allt. BÍL hefur áhyggjur af þeirri uppgjöf sem virðist gæta innan stjórnarráðsins með að sinna málefnum greinanna þvert á ráðuneyti, svokölluð þverfagleg nálgun, sbr málefni hönnunar og menningarsamninga landshlutanna. BÍL vill undirstrika mikilvægi frumsköpunar í listum, sem í augum listamanna er forsenda þess að atvinnugreinar verði til á grundvelli listsköpunar. Þess vegna er kallað eftir aðgerðaáætlun á grundvelli skýrslunnar frá 2012 Skapandi greinar; sýn til framtíðar.

Ríkisútvarpið
Tryggja þarf Ríkisútvarpinu nægilegt rekstrarfé svo það geti sinnt lögboðnu hlutverki sínu, í því sambandi er eðlileg krafa að nefskatturinn sem almenningur greiðir skili sér að fullu til stofnunarinnar. BÍL hefur ævinlega litið á Ríkisútvarpið sem einn af máttarstólpum menningar í landinu. Hlutverk þess er skilgreint í lögum og mikilvægt að stefna stofnunarinnar endurspegli lögin. Þá þarf sjálfstæði Ríkisútvarpsins að vera tryggt og því gert kleift að rækja almannaþjónustuhlutverk sitt með reisn. Það er mat BÍL að nokkuð skorti á hvað varðar innlenda framleiðslu dagskrárefnis í útvarpi og sjónvarpi, forgangsatriði er að auka hlut þess í dagskránni hvort sem það er gert með aukinni eiginframleiðslu eða með kaupum af sjálfstæðum framleiðendum. BÍL hefur átt samtal við stjórnendur Ríkisútvarpsins með reglubundnum hætti og mun halda því áfram með nýjum stjórnendum, en óskar jafnframt eftir atbeina og stuðningi stjórnvalda.

Verkefnasjóðir og kynningarmiðstöðvar á listasviðinu
Síðastliðið vor skilaði starfshópur um verkefnasjóði og kynningarmiðstöðvar á listasviðinu ráðherra skýrslu með greiningu á starfsumhverfi sjóðanna og miðstöðvanna ásamt tillögum að samræmingu í tengslum við umsýslu þeirra. Í framhaldinu var Rannís falið aukið hlutverk hvað umsýsluna varðar, en fátt hefur heyrst af öðrum tillögum hópsins. BÍL lítur svo á að stjórnvalda bíði það verkefni að tryggja að í hverri listgrein sé til staðar sjóður með skilgreint hlutverk og stoð í lögum, auk þess sem starfsumhverfi miðstöðva listgreina og hönnunar verði samræmt. Slíkt er forsenda þess að jafnræði ríki milli einstakra listgreina varðandi aðgang að opinberum stuðningi. Því telur BÍL mikilvægt að yfirfara einstakar tillögur úr skýrslu starfshópsins með það að markmiði að ljúka innleiðingu skilvirkara stuðningskerfis við listgreinar og hönnun. Sú vinna tæki einnig mið af skýrslunni Skapandi greinar – sýn til framtíðar.

Bókasafnssjóður höfunda
Bókasafnssjóður höfunda starfar skv. lögum nr. 91/2007 sem mæla m.a. fyrir um greiðslur fyrir afnot bóka á bókasöfnum og gera þau ráð fyrir að Alþingi ákveði fjárveitingu til sjóðsins í fjárlögum ár hvert. Hvergi er þó mælt fyrir um hvað liggur til grundvallar framlaginu og virðist það háð geðþótta yfirvalda hverju sinni. Þannig fær höfundur t.d. 32 kr fyrir útlán bókar eitt árið en 17 kr. það næsta. Mikilvægt er að tryggja meira jafnvægi í greiðslum þessum milli ára svo tilgangi sjóðsins og laganna sé fullnægt.

Hönnunarsjóður/Hönnunarstefna
Sama var uppi á teningnum í fjárlagaferlinu varðandi Hönnunarsjóð og Myndlistarsjóð, hann var ekki að finna í fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar fyrir 2014, en fór inn í lögin með breytingartillögu fjárlaganefndar með 25 m.kr. framlag, sem var niðurskurður frá fyrra ári um 20 m. eða 45%. Sjóðurinn gegnir lykillutverki sem verkefnasjóður fyrir ariktektúr og aðrar hönnunargreinar og er ætlað hlutverk varðandi eftrifylgni nýsamþykktrar hönnunarstefnu með því að veita þróunar- og rannsóknarstyrki, verkefnastyrki, markaðs- og kynningarstyrki auk ferðastyrkja. Hönnunarstefnan var unnin í nánu samstarfi stjórnvalda og fagaðila en með henni hverfur umsjón Hönnunarsjóðs úr mennta- og menningarmálaráðuneyti til atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytis. Mikilvægt er að verkefnatengdir sjóðir á sviði lista og hönnunar þróist með svipuðum hætti og því eðlilegt að fylgjast náið með því hvernig Hönnunarsjóði reiðir af í nýju ráðuneyti. Slíkt verður í höndum stýrihóps ráðuneytanna tveggja sem fær það hlutverk að vakta innleiðingu stefnunnar. Óljóst er hvort ábyrgð á Menningarstefnu í mannvirkjagerð fylgir með í þessari nýju verkaskiptingu, en mikilvægt er að henni verði tryggður nauðsynlegur sess í tengslum við opinberar framkvæmdir.

Kvikmyndasjóður/Endurskoðað samkomulag
Enn einu sinni er slegið á frest eflingu Kvikmyndasjóðs, en niðurskurður til sjóðsins milli áranna 2013 og 2014 var tæpar 400 milljónir (og raunar enn meiri ef miðað er við samkomulag það sem gert var um eflingu Kvikmyndasjóðs í des. 2011). Til að milda áfallið sem niðurskurðurinn veldur er nauðsynlegt að endurskoða tafarlaust samkomulag ríkisins við kvikmyndagerðarmenn til næstu fimm ára, koma þannig á stöðugleika í greininni og tryggja áframhaldandi öfluga framleiðslu íslenskra kvikmynda, sjónvarpsefnis og heimildamynda. Liður í þessu starfi er að gera formlega greiningu á störfum í kvikmyndagerð og skilgreina hæfniskröfur þeirra sem þeim sinna, en það verður einungis gert með atbeina mennta- og menningarmálaráðuneytis í nánu samstarfi við fagfólk í greininni.

Myndlistarsjóður/Feneyja-tvíæringurinn
Myndlistarsjóður var stofnaður með lögum nr. 64/2012 og hóf starfsemi með 45 milljóna króna framlagi á fjárlögum 2013. Í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 2014 var sjóðurinn strikaður út, en eftir mikla baráttu samþykkti fjárlaganefnd að veita kr. 25 m. sjóðinn (45% niðurskurður). Eftir stofnun sjóðsins gera stjórnvöld þá kröfu að þátttaka Íslands í Feneyja-tvíæringnum sé fjármögnuð úr sjóðnum, en þáttakan kostar um 50 milljónir (árleg fjárþörf kr. 25 m). Ef stuðningur við Feneyja-tvíæringinn á að fara gegnum Myndlistarsjóð er nauðsynlegt að auka árlegt framlag í sjóðinn svo hann geti gert hvort tveggja í senn; að veita myndlistarmönnum verkefnatengda styrki eins og lögin gera ráð fyrir og fjármagna þátttökuna í Feneyja-tvíæringnum.

Sviðslistasjóður/Sviðslistalög
Kallað er eftir því að frumvarp til sviðslistalaga verði lagt fram á ný á Alþingi, þar sem lögfest yrði stofnun sviðslistasjóðs, sem og sviðslistamiðstöðvar, hlutverk Leiklistarráðs endurskilgreint og fyrirkomulag framlaga til sviðslista verði komið í svipað horf og nú tíðkast í Kvikmyndasjóði. Slík breyting myndi án efa efla íslenska frumsköpun í sviðslistum og hvetja til fjölbreyttrar nýsköpunar í greininni t.d. með því að fleiri leikskáld, danshöfundar, hönnuðir, mynd- og tónhöfundar fengju tækifæri til að starfa. Einnig er mikilvægt að endurskoða hlutverk Þjóðleikhússins og efla fjárhagsgrundvöll þess, svo þessum máttarstólpa sviðslista verði kleift að rækja lögbundið hlutverk sitt með reisn.

Uppbygging danslistarinnar
Mikilvægt er að ráðherra hlutist til um grunnmenntun í listdansi á Íslandi og ákveði kostnaðarskiptingu grunnnáms milli ríkis og sveitarfélaga með reglugerð. Grunndeildir þeirra skóla sem kenna samkvæmt námsskrá hafa undanfarið einungis fengið málamyndagreiðslur frá ríkinu og sjá ekki fram á að geta haldið rekstri deildanna áfram án þess að aukið fjármagn komi til. Einnig verður að tryggja stöðugleika opinbers framlags viðurkenndra listdansskóla, ekki verður við það unað að málefnanlegar væntingar skólanna um árlegt framlag séu svo langt frá því að ganga eftir sem raun ber vitni (allt að 30% niðurskurður milli ára ef t.d. viðurkenndum skólum fjölgar).
Þá leggur BÍL til að stjórnvöld skoði möguleika þess að tvinna saman starfsemi Dansverkstæðisins og Íslenska dansflokksins og komi þeirri starfsemi fyrir í Danshúsi, eins og kallað er eftir í dansstefnu FÍLD 10/20. Slíkt fyrirkomulag myndi auka sýnileika danslistarinnar og auka aðgengi að listdansi á Íslandi.

Málefni óperuflutnings
Málefni óperuflutnings á Íslandi þarfnast tafarlausrar endurskoðunar. Á það við jafnt við um málefni Íslensku óperunnar sem og hverskyns grasrótarstarfsemi í listgreininni. Úrlausnarefnin eru tvenns konar og mikilvægt að skoða þau í samhengi. Annars vegar er það staða og framtíð Íslensku óperunnar og hins vegar styrkjaumhverfi þeirra sem vilja gefa sig að óperuflutningi í víðum skilningi, allt frá barokki til frumsköpunar. Þar sem ópera er í eðli sínu þverfagleg listgrein kallar hún á málefnanlegt samtal stjórnvalda og listamanna, sem mikilvægt er að hafið verði með formlegum hætti við fyrstu hentugleika.

Tónlistarsjóður
Um Tónlistarsjóð gilda lög nr. 7/2004 og reglugerð nr. 125/2005. Ljóst er að tilgangur laganna hefur aldrei verið uppfylltur og er ástæðan nánast eingöngu sú að aldrei hefur verið veitt nauðsynlegum fjármunum í sjóðinn til að geti staðið undir lögbundnu hlutverki sínu. Þó má segja að framlagið 2013 hafi nálgast það að uppfylla þarfir sjóðsins, því er niðurstaða fjárlaga 2014 mikil vonbrigði. Til að eðlileg framþróun verði í tónsköpun næstu ára er frumskilyrði að efla Tónlistarsjóð, enda stendur lagaskylda til þess.

Útgáfusjóður íslenskrar tónlistar
Mikill samdráttur hefur orðið í tekjum höfunda og flytjenda af sölu hljómplatna síðasta áratuginn. Meginástæðan er umfangsmikil ólögleg not á netinu án greiðslu til rétthafa. Með nýjum lögmætum dreifingarþjónustum sem nú bjóða upp á streymi í stað niðurhals hefur hlutfall íslenskrar tónlistar breyst úr því að vera um 84% af heildarsölu geisladiska yfir í að vera um 15% af heildarstreymi sem er hið nýja dreifingarform. Fjölbreytileikinn í íslenskri tónlist, íslensk menning og íslensk tunga fer hér halloka í hinu nýja landslagi í harðri samkeppni við erlenda tónlist. Þessar umbreytingar krefjast þess að komið verði til móts við íslenskt tónlistarlíf í formi tímabundinna fjárframlaga eða með stofnun sérstaks útgáfusjóðs sem styddi við bakið á íslenskri tónlistarútgáfu. Í húfi er að íslenska verði áfram mál íslenskrar tónlistar.

Launasjóðir listamanna
Samhliða eflingu verkefnatengdra sjóða listgreinanna er mikilvægt að stjórnvöld geri áætlun um fjölgun mánaðalauna í launasjóðum listamanna á næstu árum auk þess sem brýnt er að endurskoða upphæð mánaðalaunanna. Til glöggvunar þá er mánaðagreiðsla úr launasjóðunum nú kr. 311.000.- en Ríkisskattstjóri flokkar sjálfstætt starfandi listamenn með tilliti til reiknaðs endurgjalds þannig að þeim beri að telja fram að lágmarki kr. 597.000.- á mánuði (flokkur A-4). Einnig hefur BÍL lagt áherslu á að fólk eigi val um það hvort greiðslur úr launasjóðunum eru verktakagreiðslur eða launagreiðslur. Þá er orðið tímabært að gera úttekt á forsendum sjóðanna, t.d. stærð þeirra miðað við fjölda starfandi listamanna.

Hlutur lista í íslensku markaðsstarfi
Mikilvægt er að fylgja eftir tillögum í skýrslunni Skapandi greinar; Sýn til framtíðar, hvað varðar hlut lista og skapandi atvinnugreina í markaðsstarfi erlendis. Það starf ber að vinna gegnum miðstöðvar listgreina/hönnunar og Íslandsstofu. Í áætlanagerð Íslandsstofu þarf að vera skýrt hversu miklum fjármunum skuli varið til lista og menningar og að fagráð Íslandsstofu í listum og skapandi greinum hafi áhrif á forgangsröðun og skiptingu fjármuna á einstök verkefni. Mikilvægt er að fulltrúi mennta- og menningarmálaráðuneytisins í fagráði Íslandsstofu í listum og skapandi greinum beiti sér í þeim efnum.

Heiðurssæti á Eurosonic
Íslensk hryntónlist nýtur í dag á heimsvísu viðlíka virðingar og áhuga almennings og bresk bít-tónlist gerði undir lok sjöunda áratugarins og fram eftir þeim níunda; Billboard hefur lýst íslenska hryntónlist þá heitustu í heimi árið 2014 og Íslandi hefur verið boðinn virðingarsess á hinni risastóru Eurosonic tónlistarhátíð í Hollandi í janúar 2015. Það er sanngjörn krafa að stuðningur hins opinbera við þátttöku í Eurosonic verði sambærilegur við stuðning sem látinn var í té þegar Ísland var heiðursgestur á bókamessunni í Frankfurt 2011. Með öflugum stuðningi við markaðssókn íslenskrar tónlistar á erlenda markaði opnast tækifæri til að gera íslenskan tónlistariðnað að sjálfbærri búgrein á alþjóðavísu.

Höfundaréttarmál og internetið
Höfundar verða fyrir gríðarlegu tekjutapi samfara sívaxandi aðgengi og dreifingu höfundarréttarvarnis efnis á netinu á sama tíma og ýmis fyrirtæki, sem selja aðgang að efnisveitum hvers konar, hagnast sífellt meira. Nauðsynlegt er að auka umræðu um höfundarréttarmál tengd internetinu, efla rannsóknir og móta stefnu með það að markmiði að bæta höfundum upp viðvarandi tekjumissi. Nauðsynlegt er að mennta- og menningarmálaráðuneytið beiti sér með markvissum hætti í þessum efnum, t.d. er nauðsynlegt að breyta reglum um gjald á afritunarbúnað til samræmis við tækni- og neysluþróun auk þess sem mikilvægt er að skilgreina ábyrgð þeirra sem selja aðgang að efni sem á að vera varið af lögum um höfundarrétt.

Gjaldskrá vegna sýninga myndlistarmanna í opinberum söfnum ofl.
Sérstakt baráttumál myndlistarmanna og myndhöfunda er krafan um að fá greitt fyrir vinnuframlag sitt við uppsetningu sýninga á söfnum og í sýningarsölum sem njóta opinbers stuðnings. Stjórn SÍM vinnur um þessar mundir að útfærslu slíks kerfis og er miðað við að gjaldskrá og samningseyðublað vegna sýningarhalds verði tilbúin síðar á árinu og verður það í framhaldinu kynnt fyrir hagsmunaaðilum. Samningur af þessum toga mun efla sýningarhald í opinberum söfnum og sýningarsölum um leið og hann leggur grunn að bættum kjörum myndlistarmanna. Það er hins vegar ljóst að slíkur samningur verður ekki gerður nema með stuðningi og aðkomu stjórnvalda. BÍL hvetur stjórnvöld til að fara að dæmi Svía og tryggja myndlistarmönnum og myndhöfundum þessa sjálfsögðu kjara- og réttarbót.
Einnig er mikilvægt að stjórnvöld semji við myndlistarmenn um höfundarréttarþóknun vegna útlána safna á verkum úr safneign. Hraða þarf gerð slíks samnings við Myndstef á grundvelli 25.gr. höfundalaga, en Myndstef hefur þegar sent ráðuneytinu drög að slíkri gjaldskrá.

Löggjöf um lifandi tónleikastaði
Meðal baráttumála tónlistarmanna er að stofnað verði til samráðs við stjórnvöld um ný atvinnutækifæri fyrir hryntónlistarmenn, þar sem valdir tóneikastaðir fá stuðning til að halda úti lifandi tónlistarflutningi af hæstu gæðum. Hugmyndafræðin á upphaf sitt í danskri löggjöf frá 1996, sem hefur skilað góðum árangri þar og m.a. stuðlað að skattalegri skilvirkni í rekstri tónleikastaða. Hugmyndin var kynnt fyrir fyrrverandi mennta- og menningarmálaráðherra, lögð fram ítarleg gögn með útfærslu sem tekur mið af íslenskum aðstæðum og sýnir menningarlegan og fjárhagslegan ávinning fyrir íslenskt samfélag.

….fleira komst ekki fyrir á fundinum og þökkuðum við fyrir okkur með ósk um að fá að hitta ráðherrann fljótlega aftur til að ræða um menntun og listir.